De gemeente Voorschoten heeft een sluitende begroting voor de komende jaren.

Het meerjarenbeeld start met de begrotingspositie zoals vermeld in de kadernota 2019-2022. In de raadsvergadering van 12 juli 2018 bent u ook geïnformeerd over de gevolgen van de door het Rijk uitgebrachte meicirculaire. Na deze raadsvergadering hebben zich ook (financiële) ontwikkelingen voorgedaan die verwerkt zijn in deze begroting. Daarnaast is ook de uitwerking van het coalitieakkoord voor zover mogelijk verwerkt in deze begroting. Hieronder treft u het meerjarenbeeld aan van de begroting 2019 – 2022. Alle jaren tonen een positief saldo.

Tabel 2

De raadsbesluiten zijn verwerkt tot en met de raadsvergadering van 12 juli 2018. De in kaart gebrachte ontwikkelingen na de kadernota laten voor 2019 voor het dekkingsplan een tekort zien van € 633.000.

Terugblik kadernota 2019
Met de structurele ontwikkelingen uit de voorjaarsnota 2018 en de voorstellen uit de kadernota 2019 die onontkoombaar waren of het gevolg waren van autonome ontwikkelingen, zoals wetswijzigingen, ontstond er een fors tekort in het meerjarenbeeld. In de kadernota is ervoor gekozen de beoogde storting in de concernreserve ter versterking van de financiële positie in de jaren 2019, 2020 en 2021, ingegeven door de financiële ontwikkelingen uit de voorjaarsnota en de kadernota, te laten vervallen. In 2018 vindt de storting wel plaats. Deze storting was bedoeld om af te zien van nieuwe uitgaven. Door deze inzet ontstond het positieve startsaldo voor de begroting 2019.

Aansluitend op de kadernota bent u via een informatiebrief geïnformeerd over de financiële ontwikkelingen naar aanleiding van de meicirculaire. Het behoudend ramen van de maartcirculaire in de kadernota 2019 heeft tot gevolg gehad dat de meicirculaire een positief effect heeft op het begrotingssaldo 2019-2022. De meicirculaire maakt onderdeel van de hierboven genoemde autonome ontwikkeling en wordt verderop nader toegelicht. De saldi vanaf 2020 zijn positief. Echter moet daarbij wel worden aangetekend dat de overschotten naarmate ze verder in de toekomst vallen meer onzekerheden bevatten. Zeker met het oog op de nog niet in te schatten consequenties van het IBP (interbestuurlijk programma) waarvoor we wel gecompenseerd zijn middels de maart- en de meicirculaire, het nog aan te bieden integraal huisvestingsplan voor het onderwijs, het beheerplan vastgoed, de onzekere ontwikkelingen binnen het sociaal domein en daarnaast de verdere uitwerking van het coalitieakkoord.

Hieronder treft u een nadere uitwerking van de afzonderlijke ontwikkelingen aan.  

Onontkoombare/autonome ontwikkelingen

Tabel 3                (bedragen * € 1.000,- / "-" = nadeel, "+" = voordeel) eel)

Toelichting onontkoombare/autonome ontwikkelingen

1a      Mei circulaire 2018
Op 31 mei jl. is de mei circulaire over het gemeentefonds gepubliceerd. In de mei circulaire wordt het meerjarenbeeld van de algemene uitkering die gemeenten van het Rijk ontvangen bijgesteld aan de hand van de realisatie over 2017 en de verwachtingen voor toekomstige ontwikkeling van de Rijksbegroting. In de kaderbrief heeft u de resultaten van de maartcirculaire 2018 al ontvangen.

1b en 1c    Armoede en schulden/armoedebestrijding kinderen
In de mei circulaire 2018 heeft het kabinet ter versterking van het gemeentelijke armoede- en schuldenbeleid voor drie jaar geld ter beschikking gesteld voor het voorkomen van schulden en de bestrijding van armoede, in het bijzonder onder kinderen. Deze middelen zullen worden ingezet ter versterking van het gemeentelijke armoede- en schuldenbeleid zodat gemeenten een impuls kunnen geven aan de verbetering van de toegang tot en de effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening en versterking van de lokale regie van het armoedebeleid. Het betreft hier de budgettaire bijstelling voor communicatie minimabeleid. Een budgettaire bijstelling heeft ook plaats gevonden op basis van de actualisatie van de verdeling van middelen voor armoedebestrijding bij kinderen.

1d      Ontwikkeling kapitaallasten
Jaarlijks worden in de begroting op basis van de realisatiecijfers uit de jaarrekening en de investeringsplanning de kapitaallasten geactualiseerd. In het meerjarenbeeld ontstaat hierdoor een voordeel.

1e      Realistisch ramen zorg in natura (jeugdzorg)
De prognoses voor de kosten van jeugdhulp wisselen sterk. De schommelingen worden voornamelijk veroorzaakt door stijging of daling van het aantal kinderen dat een beroep doet op jeugdhulp en de aard en duur van de hulp die wordt geboden. Alle elementen zijn moeilijk voorspelbaar. Dat geldt zeker voor de langere termijn. Omdat een prognose van de structurele lastenontwikkeling van de jeugdhulp op dit moment moeilijk te geven is, hebben we op basis van de laatste inzichten over 2018 daarom alleen een verhoging van het budget voor 2019 opgenomen. Vanwege het vooralsnog incidentele karakter van de verhoogde raming stellen we voor deze incidentele verhoging te dekken uit de reserve Sociaal Domein. Uiteraard worden de ontwikkelingen nauwgezet gevolgd, worden innovatieve en preventieve maatregelen genomen die de stijging van de kosten mogelijk kunnen beperken en indien daartoe aanleiding bestaat rapporteren wij over de afwijkingen in de tussentijdse rapportages.

1f      Huisvestingslasten CJG
Met ingang van 2017 brengt de gemeente voor de locatie Zwaluwweg 4 huur in rekening bij het CJG (i.c. GGD, Kwadraad en Stichting Jeugd & jongerenwerk). Deze huuropbrengsten zijn reeds verwerkt in de begroting 2018 en verder. Omdat de gemeente echter verantwoordelijk is voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg is zij ook verantwoordelijk voor de huisvestinglasten van het CJG en moeten deze lasten ook in de begroting worden opgenomen.

1g      Overige wijzigingen
Verschillende ‘kleinere’ bijstellingen in budgetten vanaf 2019 hebben een effect op het begrotingssaldo. Het betreft hier aanpassingen van zowel inkomsten als uitgaven. Te denken valt aan kosten voor waterverbruik, bijdrage Waarderingskamer, verzekeringen en opbrengsten als huur en andere vergoedingen.

1h      Aanvulling mei circulaire
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft een aantal weken na het uitkomen van de mei circulaire een verdeelmaatstaf in de algemene uitkering herzien. Het betreft hier een technische correctie. Voor Voorschoten valt deze herziening positief uit.

Overige ontwikkelingen/uitwerkingen kadernota

Tabel 4            (bedragen * € 1.000,- / "-" = nadeel, "+" = voordeel)

Toelichting overige ontwikkelingen/uitwerkingen kadernota

2a      Koepelvrijstelling
Een eerder aangekondigde inperking van de zogenaamde koepelvrijstelling, waarmee bedrijven en decentrale overheden in een samenwerkingsverband diensten aan hun leden kunnen vrijstellen van btw, wordt opgeschort. De inperking was door het vorige kabinet aangekondigd per 1 januari 2018, als direct gevolg van arresten van het Europese Hof. Omdat dit financiële consequenties kan hebben voor gebruikers van de koepelvrijstelling gaat het kabinet zich samen met andere Europese lidstaten hard maken voor reparatie via Europese regelgeving. In de kadernota was een bedrag van € 90.000 structureel opgenomen ten gevolge van de eerdere aankondiging de verruimde toepassing van de koepelvrijstelling in zijn geheel af te schaffen. Op basis van de laatste gegevens is er nog geen zekerheid over het vervallen van de koepelvrijstelling, om die reden laten we de structureel opgenomen last van € 90.000 niet vrijvallen in het saldo. Zodra er meer zicht is op een definitieve uitkomst, welke voor Voorschoten een voordeel van € 90.000 kan opleveren, wordt u hierover geïnformeerd worden.

2c      Uitstel rioolheffing van gebruiker naar eigenaar
Op 12 juli 2018 heeft de raad besloten de omzetting van de rioolheffing naar een eigenaarsheffing met een jaar uit te stellen om mogelijke consequenties in kaart te brengen en helder te krijgen welke mogelijke effecten optreden bij minima. Dit besluit heeft geen effect op het begrotingssaldo.  

2d      Afvalstoffenheffing
De via de afvalstoffenheffing verhaalbare kosten laten ten opzichte van 2018 een stijging zien.
Om de opbrengst van de afvalstoffenheffing voor 2019 met niet meer dan het inflatiepercentage te laten stijgen wordt voorgesteld een bedrag van € 124.000 te onttrekken aan de egalisatievoorziening afvalstoffenheffing.

2d       Extra inzet jeugdhulpaanbieders binnen CJG
De jeugdhulpaanbieders die ambulante hulp verlenen binnen het CJG Voorschoten krijgen loon- en prijscompensatie. Bovendien wordt de urenomvang van de inzet aangepast op basis van opgedane ervaringen, blijvend hoge aantallen aanmeldingen, het voorkomen van lange wachttijden, de wens tot ruimte bieden aan ontwikkeling van collectief aanbod en vermindering van kwetsbaarheid van bezetting. In de kadernota was hierover financieel nog geen zekerheid te geven.

2e      Activiteiten Vrijetijdsbesteding Thuishulp en Vormingsactiviteiten
De Stichting Vrijetijdsbesteding, Thuishulp en Vormingsactiviteiten (VTV) biedt aan mensen met een verstandelijke beperking een aanbod van vrijetijds- en vormingsactiviteiten die een bijdrage leveren aan de kwaliteit van hun bestaan. Het aanbod wordt nu uitgevoerd in de regio, voornamelijk in Leiden. Verschillende inwoners van Voorschoten maken gebruik van de activiteiten van het VTV, waarvoor de financiering voorheen in regionaal verband plaatsvond. Sinds 2018 betaalt iedere deelnemende gemeente naar rato van het aantal deelnemers een bedrag. Hiervoor wordt met ingang van 2019 een budget begroot.

2f      Integraal huisvestingsplan
In 2019 wordt samen met de schoolbesturen een Integraal Huisvesting Plan (IHP) opgesteld. Mede voor onderzoek naar de huidige stand van zaken van de schoolgebouwen en mogelijke duurzaamheidsmaatregelen is éénmalig externe expertise nodig.
In het plan zal inzicht worden gegeven in de huidige stand van zaken van het gebouwenbestand en of er noodzaak bestaat tot aanpassing, renovatie of nieuwbouw. Het IHP zal de basis vormen voor het toekomstig gemeentelijk huisvestingsbeleid.

2g       Invulling taakstelling subsidies
De bezuinigingen voor 2017, 2018 en een deel van 2019 zijn inmiddels behaald. In 2019 wordt door middel van een incidentele onttrekking van € 90.000 uit de reserve sociaal domein de totale beoogde bezuiniging gehaald.
Er zijn afspraken gemaakt met partners om bepaalde doelen binnen het sociaal domein te halen, daarvoor wordt subsidie verstrekt. Omdat er al meerdere jaren wordt bezuinigd op de subsidies is de kans groot dat partners zich niet aan deze afspraken kunnen houden, dit is ongewenst. Om dit te voorkomen is ervoor gekozen om de bezuiniging in 2019 eenmalig te compenseren. Deze maatregel wordt betaald uit bestaande middelen.  
Het college heeft inmiddels besloten om de post incidentele subsidie in 2019 volledig te gebruiken voor compensatie in de taakvelden van de programma’s 1, 3,4, 5 en 7. om de bezuinigingen in programma 6 te compenseren wordt voorgesteld een bedrag van € 90.000 te onttrekken uit de reserve Sociaal Domein.

De raad wordt voorgesteld om uit de reserve sociaal domein €90.000 beschikbaar te stellen
Volledigheidshalve moet worden opgemerkt dat 2019 moet worden gezien als een ‘tussenjaar’ in aanloop naar het nieuw te formuleren subsidieplan met ingang van 2020. In de eerste helft van 2019 wordt aan u een nieuw subsidieplan voorgelegd voor 2020 en verder waarin principiële keuzes moeten worden gemaakt over de aard en het niveau van de te subsidiëren voorzieningen in Voorschoten, binnen de gegeven financiële kaders. Op basis van de nieuwe subsidiekaders kunnen in de tweede helft van 2019 aanvragen worden gedaan voor subsidies in 2020 en verder.

Uitwerking coalitieakkoord

Tabel 5               (bedragen * € 1.000,- / "-" = nadeel, "+" = voordeel)

Toelichting uitwerking coalitieakkoord

3a      uitvoeren kwaliteitsmaatregelen Voorstraat
In 2018 is door de Taskforce een plan opgesteld voor de Voorstraat ten behoeve van een balans tussen woonkwaliteit en de centrumfunctie. Voor de uitvoering van dit plan wordt € 15.000 begroot voor kwaliteitsmaatregelen Voorstraat in 2019.

3b      opstellen beeldkwaliteitsplan centrum
Gezamenlijk met de Taskforce Dorpscentrum en het COV wordt een beeldkwaliteitsplan voor het centrum opgesteld om een kader te bieden voor de uitstraling van het winkelcentrum. Een kwalitatief hoogwaardig winkelcentrum draagt namelijk bij aan de toekomstbestendigheid van het centrum. Voor de uitvoering van dit beeldkwaliteitsplan wordt een bijdrage van de gemeente begroot van € 17.500 in 2019.

3c      opleidingskosten wijkambassadeurs
Voor het werven en trainen van wijkambassadeurs die woningeigenaren kunnen ondersteunen bij  verduurzamingsplannen is een incidenteel bedrag nodig van € 5.000.

3d      energiebezuiniging 2019
We ontwikkelen en realiseren een bezuinigingsplan voor het energieverbruik van de gemeente zelf. Hiermee wordt het eigen energieverbruik (van bijvoorbeeld vastgoed en straatverlichting) doorgelicht en er wordt gekeken naar mogelijkheden om te bezuinigen door bijvoorbeeld gebruik van slimme meters. Hiervoor is incidenteel € 45.000 nodig voor het laten uitvoeren van het onderzoek en kleine investeringen (bijvoorbeeld aanpassing meters e.d.). Voorgesteld wordt dit bedrag te dekken uit de reserve duurzaamheid.

3e      coördinatie en uitvoering Energietransitie
Om binnen alle taken enerzijds focus te houden en anderzijds de samenhang te bewaken (zeker niet in de laatste plaats met de uitwerking van het regionaal energieakkoord dat we samen met Holland Rijnland oppakken) is voor 2 jaar een coördinator nodig die ook zelf een actieve rol kan vervullen in de energietransitie. Voorgesteld wordt dit bedrag te dekken uit de reserve duurzaamheid.

3f      bijdrage per inwoner Platform Slappe Bodem
Voor het delen van kennis, afstemming en gezamenlijk te lobbyen is aangesloten bij het Platform Slappe Bodem. Omdat Voorschoten plaatselijk last heeft van bodemdaling en hoge kosten moet maken voor het regulier herstel van de openbare ruimte, die door deze bodemdaling wordt veroorzaakt, is de samenwerking gezocht met gemeenten die hetzelfde lot treft. Op termijn zou dit voordeel moeten opleveren doordat óf gezamenlijk compensatie vanuit het gemeentefonds kan worden gerealiseerd óf er door gezamenlijkheid reductie in de kosten kan worden behaald door innovatieve manieren van herstel.

3g      actualiseren woonvisie en opstellen prestatieafspraken
In 2019 wordt de woonvisie geactualiseerd, waarin de nieuwe ambities van het college worden verwerkt, zoals het sturen op flexibel en gevarieerd bouwen en de ambitie om nog met 10% te groeien. Hier worden afspraken over gemaakt met ontwikkelaars en woningcorporaties. Tevens wordt ingezet op werken en wonen vanuit integrale benadering en het aanpakken van de wachtlijsten. In regioverband wordt er uitvoering gegeven aan de Regionale Woonagenda 2017 Holland-Rijnland met bijbehorend Uitvoeringsprogramma. Daarnaast wordt een nieuwe huisvestingsverordening opgesteld zowel regionaal als lokaal. Hiervoor is incidenteel € 15.000 nodig in 2019.

3h      participatie in groen
In het coalitieakkoord is de ambitie opgenomen om te experimenteren met zelfbeheer van een wijk. Hiervoor is het noodzakelijk om te bepalen welke behoefte er in de samenleving is en op welke wijze hier invulling aan kan worden gegeven. Voor een experiment in 2019 is extra geld nodig voor de begeleiding van dit proces, waarbij tevens wordt onderzocht wat er nodig is om dit binnen de organisatie te borgen. Een eenmalig bedrag van € 25.000 is hiervoor nodig.

3i      Inzetten van deel toeristenbelasting voor sector
Verhogen van de toeristenbelasting en inzetten om toerisme te bevorderen door het promoten en verbinden van de recreatieve en culturele mogelijkheden. Met Stichting Wassenaar-Voorschoten Marketing wordt uitvoering gegeven aan het convenant + actieplan ‘Versterken Toerisme en Recreatie’ en gewerkt aan het sluiten van een Service Level Agreement (SLA). Er zal eerst geïnvesteerd moeten worden om daadwerkelijk economisch en maatschappelijk rendement te genereren. Voor de komende 4 jaar gaat het om een gemeentelijke investering van €45.000 per jaar. De verwachting is dat de investeringen na een opstartperiode van 4 jaar geheel privaat zijn (dus geen investering meer door Gemeente Voorschoten).

Dekkingsplan

Tabel 6            (bedragen * € 1.000,- / "-" = nadeel, "+" = voordeel)

Ter dekking van een aantal onderwerpen uit deze begroting wordt de gemeenteraad gevraagd een onttrekking uit de reserve te autoriseren. Voor de geprognotiseerde kosten voor jeugdhulp in 2019 en om incidenteel (gedeeltelijk) de aanwezige taakstelling op de subsidies te dekken wordt de gemeenteraad gevraagd een onttrekking van € 390.000 uit de reserve sociaal domein te autoriseren. Ter dekking van het restant van de aanwezige taakstelling op de subsidies wordt het aanwezige bedrag voor incidentele subsidies ingezet in 2019. Om op termijn een verlaging van de energielasten te realiseren en om de energietransitie te coördineren en uit te voeren wordt de gemeenteraad gevraagd € 75.000 in 2019 en € 30.000 in 2020 aan de reserve duurzaamheid te onttrekken. Daarnaast wordt ter dekking van de promotie/marketing activiteiten van de gemeente Voorschoten de toeristenbelasting verhoogd.

Conclusie
De begroting 2019 is structureel en reëel sluitend, ook rekening houdend met de eisen van de provincie. Voor 2019 is sprake van een klein overschot, dat de komende jaren fors zal toenemen. Dit is mogelijk gemaakt door forse bezuinigingen en lastenverzwaringen waarvoor het fundament is gelegd in de begroting 2018. Dit college bouwt op dat fundament voort.
In de begroting is een begin gemaakt met het realiseren van de ambities uit het coalitieakkoord, zoals uit de tabel uitwerking coalitieakkoord en de programmateksten blijkt. In het uitvoeringsprogramma zal worden aangegeven welke besluiten en nota’s wanneer in de komende jaren te verwachten zijn en wat de afwegingen zijn die dan in het kader van de begroting gemaakt moeten worden. De begroting biedt daarvoor ook ruimte, omdat vanaf 2020 een stevig overschot is gecreëerd. Bij de aanwending daarvan moet een goede balans gevonden worden tussen het verbeteren van de financiële positie en investeringen in voorzieningen.
Ook moet rekening gehouden worden  met onzekerheden en risico’s zoals in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing is toegelicht. Het is van belang om binnen de spelregels van goed en behoedzaam financieel beheer vorm te geven aan alle ambities en in te spelen op risico’s  en onzekerheden. Zo dragen wij bij aan herstel van vertrouwen van inwoners in het bestuur van Voorschoten.

Overige financiële ontwikkelingen

Algemene uitkering
De afgelopen jaren - en ook dit jaar in maartcirculaire en meicirculaire - zien we de algemene uitkering uit het gemeentefonds sterk fluctueren. Niet alleen tussen de jaren maar ook binnen een jaar, afhankelijk van welke circulaire er wordt uitgegaan. Het is voor een gemeente belangrijk om uit te kunnen gaan van een meerjarig stabiele inkomsten en om voorzichtig te zijn bij de raming van de hoogte hiervan. Ingegeven door deze grote schommelingen onderzoeken wij verschillende mogelijkheden om de ramingen stabiel te begroten en daarmee schommelingen te beperken. De problematiek blijkt complexer dan gedacht. Zodra we hiervoor een werkbare methode hebben wordt deze aan de raad voorgelegd.

Schuldenreductie
Tijdens de behandeling van de begroting voor 2018 is motie 46 over het onderwerp Schuldreductie aangenomen. In de motie wordt het college verzocht om ten behoeve van besluitvorming door de gemeenteraad een beleidskader voor de schuldreductie te ontwikkelen.

Belangrijk gegeven bij het opstellen van een dergelijk beleid is de invloed die wijzigingen in het voorzieningenniveau en omvang van de schulden op elkaar hebben. Voorschoten heeft een structureel liquiditeitstekort, terwijl nieuwe voorzieningen de benodigde liquiditeiten (cash) vereisen om ze te kunnen realiseren. Zeker bij investeringen gaat in liquiditeiten de kost voor de baat: de uitgave dient direct betaald te worden, maar verdient zich in liquiditeiten pas gedurende de levensduur terug in de gemeentelijke exploitatie. Voor het terugbrengen van schulden met meer dan de reguliere aflossingen zijn meer liquiditeiten benodigd, ook vanwege de van toepassing zijnde boetebedingen. In de aan de raad aan te bieden 'nota schulden' wordt nader ingegaan op de aspecten die hierbij van belang zijn.

Reserve sociaal domein
De reserve sociaal domein is conform raadsbesluit gemaximeerd op € 1,5 miljoen. Rekening houdend met de reeds geraamde en voorgestelde onttrekkingen bedraagt de stand van deze reserve op 31 december 2021 € 366.000. Aangezien de ontwikkelingen binnen het sociaal domein onzeker zijn acht het college het noodzakelijk deze reserve – indien mogelijk - aan te vullen. Het college zal om die reden de gemeenteraad in de jaarrekening 2018 voorstellen een eventueel voordelig resultaat binnen het sociaal domein te storten in de reserve sociaal domein. Daarnaast zal het college de raad voorstellen om ook het saldo van de reserve BUIG (Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten) per 31 december 2018 te betrekken bij een aanvulling van de stand van de reserve Sociaal Domein.